چگونه هوش اجتماعی می‌تواند رفتارهای ضد اجتماعی را مهار کند؟

✍️نویسنده: نگین جلیل نژاد

 

هوش اجتماعی (SI) ساختاری چندوجهی است که شامل توانایی درک و مدیریت مؤثر روابط اجتماعی است. این شامل مهارت‌هایی مانند همدلی، آگاهی اجتماعی و توانایی جهت‌یابی در محیط‌های اجتماعی پیچیده است. از سوی دیگر، رفتار ضداجتماعی (ASB) به اعمالی اطلاق می‌شود که هنجارهای اجتماعی را نقض می‌کنند و می‌توانند اشکال مختلفی از جمله پرخاشگری، تقلب و قانون‌شکنی داشته باشند. اهمیت مطالعه رابطه بین هوش اجتماعی و رفتار ضداجتماعی در پیامدهای آن برای تحقیقات روان‌شناختی و جامعه‌شناختی نهفته است. درک چگونگی تعامل این دو سازه می‌تواند راهبردهای پیشگیری و مداخله را برای رفتارهای ضداجتماعی که اغلب ریشه در اختلالات اجتماعی و روابط بین‌فردی مختل می‌کند، آگاه کند.

●هوش اجتماعی

هوش اجتماعی را می‌توان به چندین مؤلفه اصلی از جمله‌ پردازش اطلاعات اجتماعی، مهارت‌های اجتماعی و آگاهی اجتماعی تقسیم کرد. پردازش اطلاعات اجتماعی به توانایی تفسیر و پاسخ مناسب به نشانه‌های اجتماعی اشاره دارد، درحالی‌که مهارت‌های اجتماعی شامل توانایی‌های عملی برای مشارکت مؤثر در تعاملات اجتماعی است. آگاهی اجتماعی شامل درک پویایی موقعیت‌های اجتماعی و احساسات دیگران است. این مؤلفه‌ها برای تقویت روابط بین‌فردی سالم و کاهش تعارض در محیط‌های اجتماعی ضروری هستند. افراد با هوش اجتماعی بالا برای گذر از پیچیدگی‌های اجتماعی مجهزتر هستند که منجر به تعاملات و روابط اجتماعی مثبت‌تر می‌شود. نقش هوش اجتماعی در تعاملات اجتماعی عمیق است. افرادی که دارای هوش اجتماعی بالا هستند، همدلی بیشتری نشان می‌دهند که به آنها امکان می‌دهد در سطح عاطفی با افراد دیگر ارتباط برقرار کنند. این ارتباط همکاری را تسهیل می‌کند و احتمال تعارض را کاهش می‌دهد و در نتیجه رفتارهای اجتماعی را ترویج می‌کند. از سوی دیگر، هوش اجتماعی پایین می‌تواند منجر به سوءتفاهم و ازخودبیگانگی اجتماعی شود که می‌تواند منجر به رفتارهای ضداجتماعی شود. توانایی خواندن و پاسخ مناسب به نشانه‌های اجتماعی برای حفظ روابط سالم ضروری است و کمبود در این زمینه‌ها می‌تواند منجر به پیامدهای اجتماعی منفی شود.

●رفتار ضداجتماعی

رفتار ضداجتماعی شامل طیفی از رفتارهایی است که برای دیگران مضر است یا هنجارهای اجتماعی را نقض می‌کند. این رفتارها را می‌توان به پرخاشگری، خشونت و اشکال نهفته؛ مانند فریب و کلاهبرداری طبقه‌بندی کرد. ظهور رفتار ضداجتماعی تحت‌تأثیر عوامل بی‌شماری از جمله استعداد ژنتیکی، تأثیرات محیطی و شرایط روانی است. عواملی مانند نظارت والدین و نفوذ همسالان نقش مهمی در شکل‌گیری گرایش فرد به رفتارهای ضداجتماعی دارند. تعامل عوامل محیطی و عوامل فردی برای درک ظهور رفتار ضداجتماعی مهم است. کودکانی که در محیط‌هایی با تعهد و نظارت کم والدین بزرگ می‌شوند، در معرض خطر ابتلا به گرایش‌های ضداجتماعی هستند. علاوه بر این، وابستگی به همسالان، این تمایل را تشدید می‌کند، به‌ویژه زمانی که افراد با همسالان منحرفی که هنجارهای ضداجتماعی را تقویت می‌کنند، تعامل دارند. پیچیدگی این تعاملات بر نیاز به یک رویکرد کل‌نگر برای تحقیقات رفتار ضداجتماعی، با درنظرگرفتن ویژگی‌های فردی و تأثیرات محیطی تأکید می‌کند.

●رابطه بین هوش اجتماعی و رفتار ضداجتماعی

تحقیقات موجود نشان می‌دهد که رابطه ظریفی بین شناخت اجتماعی و رفتار ضداجتماعی وجود دارد. مطالعات نشان می‌دهد که سطوح بالاتر هوش اجتماعی می‌تواند در برابر رشد رفتارهای ضداجتماعی محافظت کند. افرادی که دارای مهارت‌های اجتماعی و همدلی قوی هستند، کمتر به رفتارهای پرخاشگرانه یا فریبکارانه دست می‌زنند، زیرا می‌توانند تأثیر عاطفی اعمال خود را بر دیگران بهتر درک کنند. در مقابل، نقص در شناخت اجتماعی ممکن است منجر به افزایش رفتار ضداجتماعی شود، زیرا افراد برای عبور از موقعیت‌های اجتماعی تلاش می‌کنند و ممکن است به استراتژی‌های مقابله‌ای ناسازگار متوسل شوند. علاوه بر این، رابطه بین هوش اجتماعی و رفتار ضداجتماعی دقیقاً خطی نیست. تحت‌تأثیر عوامل مختلف تغییر قرار می‌گیرد. وجود یک شبکه اجتماعی حمایتی می‌تواند اثرات محافظتی اطلاعات اجتماعی را افزایش دهد، درحالی‌که تأثیرات منفی همتایان می‌تواند مزایا را تضعیف کند. افرادی که توسط همسالان اجتماعی احاطه شده‌اند، کمتر به رفتارهای ضداجتماعی دست می‌زنند که اهمیت زمینه اجتماعی را در این فرایند برجسته می‌کند. فرایندهای شناختی مرتبط با اطلاعات اجتماعی می‌توانند نقش مهمی در تنظیم رفتار و تصمیم‌گیری ایفا کنند.

 

منابع:

 Burt, S. (2012). Do etiological influences on aggression overlap with those on rule breaking? a meta-analysis. Psychological Medicine, 43(9), 1801-1812.

Chater, W., Rebhi, M., Saidane, M., Guelmami, N., & Bouassida, A. (2023). Reliability and validity of the tromso social intelligence scale (tsis). Advances in Physical Education, 13(01), 53-65. 

Tompsett, C. and Toro, P. (2010). Predicting overt and covert antisocial behaviors: parents, peers, and homelessness. Journal of Community Psychology, 38(4), 469-485.